Vai trò của X-quang tuyến vú (Mammography) trong Ung thư Biểu mô tuyến tại chỗ

05-07-2011

I.ĐỊNH NGHĨA:

Ung thư biểu mô tuyến tại chỗ Ductal carcinoma in situ: DCIS) là hình thức sớm của  ung thư vú. Trong DCIS các tế bào nhân lên và phát triển trong lòng ông sữa. DCIS không lây lan và không xâm lấn ra các  phần khác của vú, DCIS thường được phát  hiện  trong chụp x-quang tuyến vú. Do sàng lọc tăng với  X-quang tuyến vú  nên việc phát  hiện DCIS càng tăng trong những năm gần đây và hầu hết phụ nữ được chẩn đoán DCIS sẽ giúp điều trị hiệu qủa bằng phẫu thuật bảo tồn và xạ trị.

II. TRIỆU CHỨNG

- Trong hầu hết trường hợp DCIS  không có dấu hiệu và triệu chứng lâm sàng, tuy nhiên một số phụ nữ bị DCIS có các triệu chứng cụ thể bao gồm:

+ Một khối u vú

+ Tiết dịch núm vú

- DCIS thường được phát hiện  trên  chụp x-quang tuyến vú  sàng lọc, trong đó  điển hình là tìm thấy các  vi vôi hóa (microcalcification)  đứng thành từng đám hoặc từng cụm.  Vi vôi hóa (Microcalcification) xuất hiện trên x-quang tuyến vú  là  đám, cụm không đều về kích thước và hình dạng.

- Khi nào thì nên đi khám: Nên thiết  lập một lịch trình khám lâm sàng và chụp x-quang tuyến vú, bạn cần phải tuân thủ lịch trình đó. Tôn trọng lịch trình đã đặt ra  là một cách tốt nhất để phát hiện DCIS nói riêng và ung thư vú nói chung. Ngoài ra nên đến  khám bác sĩ ngay nếu bạn phát hiện ra thay đổi của vú  chẳng hạn như   khối u vú , núm vú đỏ hoặc các thay đổi bất thường khác.

III. NGUYÊN NHÂN DCIS

Người ta không biết chính xác những gì gây nên sự tăng trưởng tế bào bất thường dẫn đến DCIS. Một số yếu tố có thể đóng vai trò  bao gồm :

- Di truyền: như các gen BRCA 1 & BRCA 2  đóng vai trò trong  ung thư vú. Nếu bạn thừa hưởng một đột biến gen BRCA thì bạn có nguy cơ ung thư vú.

- Yếu tố môi trường: Tiếp xúc với bức xạ hay hóa chất

- Nội tiết: Phụ nữ có kinh sớm, hết kinh muộn hoặc không có con có nguy cơ ung thư vú cao. Liệu pháp hóc môn thay thế kéo dài

- Chế độ ăn uống và lối sống: uống rượu, chế độ ăn nhiều thịt đỏ, thiếu tập thể dục, thừa cân đặt biệt là tăng cân sau mãn kinh

- Các yếu tố nguy cơ bị DCIS  cũng tương tự yếu tố  nguy cơ  phát triển ung thư xâm lấn:

+ Lớn tuổi

+ Tiền sử bệnh vú lành tính

+ Tiền sử gia đình bị ung thư vú ( mẹ & chị gái )

+ Không bao giờ mang thai

+ Thai đầu tiên > 30 tuổi

+ Liệu pháp hóc môn thay thế > 5năm hoặc lâu hơn  sau mãn kinh

+ Đột biến gen  chẳng hạn các gen BRCA 1 &BRCA 2

- Như vậy ung thư biểu mô tuyến tại chỗ (DCIS) là một dạng ung thư sớm của ung thư vú, phần lớn không có  triệu chứng lâm sàng hoặc có triệu chứng mơ hồ như khôi u nhỏ ở vú và/hoặc tiết dịch núm vú.

- Đa số  trường hợp phát hiện (DCIS) nhờ tầm soát ung thư vú theo lịch trình và tự khám vú.

- Các  phương pháp tầm sóat ung thư vú  như : x-quang tuyến vú, siêu âm vú, MRI vú; x-quang hệ ống dẫn sữa có cản quang (Ductogram hay Galactogram), sinh thiết tổn thương ( Biopsy)… nhưng đơn giản nhất là siêu âm  tuyến vú và chụp x-quang tuyến vú.

- Trong đó để phát hiện sớm và có tính đặc hiệu  nhất  đối với DCIS là chụp x-quang tuyến vú.  X-quang tuyến vú là một biện pháp đặc  hiệu và nhạy  cảm nhất có thể sử dụng để bổ sung cho các phương pháp thăm khám thực thể tuyến vú. Phương pháp này cũng được sử dụng để  chẩn đóan về tình trạng của tuyến vú ở người khỏe mạnh  hoặc để tiến hành  sàng lọc  nhằm phát hiện những bất thường  của tuyến vú. Chụp x –quang tuyến vú đặc biệt có giá trị đối với các khối  u  không sờ thấy được trên lâm sàng, những tổn thương kín đáo hoặc các tổn thương trong lòng ống sữa.

Chỉ định cho phương pháp chụp x-quang vú 

Evans K.T và Gravelle .H đã đưa ra những chỉ định cho phương pháp chụp x-quang vú như sau:

- Để khẳng định một chẩn đóan lâm sàng đã xác định.  Chỉ  định này đặc biệt có ý nghĩa khi chẩn đóan lâm sàng xác định là ung thư nhưng chẩn đóan tế bào học lại âm tính

- Để hỗ trợ cho các trường hợp chẩn đóan lâm sàng có khó khăn hoặc còn nghi ngờ, do dự. Chụp vú  giúp cho loại trừ một ung thư  vú trong các trường hợp loạn sản, phát hiện bệnh Paget không có u vú  và bệnh vú to ở nam giới.

- Để chẩn đoán loại trừ các trường hợp ung thư vú không triệu chứng như khi các bệnh nhân có hoặc chỉ có các triệu chứng mơ hồ ở vú mà thấy thuốc vẫn cảnh giác và bệnh nhân vẫn lo ngại (vì có thể họ thuộc nhóm có nguy cơ cao) thì có chỉ định chụp x-quang vú.

- Giúp cho sinh thiết  vú chính xác hơn: chụp x-quang  vú  cho phép định vị nơi định sinh thiết và giúp phẫu thuật viên xác định được chính xác hơn tổ chức định cắt bỏ cũng như chiến thuật điều trị (bảo tồn hay triệt để) .

- Chụp x-quang vú là  phương tiện giúp cho việc theo dõi lâu dài: Chụp x-quang vú rất có ích để theo dõi một tổn thương không được  phẫu thuật và là cách để theo dõi định kỳ vú còn lại sau khi đã phẫu thuật cắt bỏ một vú  bởi vì vú còn lại cũng có nguy cơ ung thư vú khá cao. Chụp x-quang vú là phương pháp tốt để đánh giá hiệu quả của phương pháp điều trị bảo tồn vì có thể thường xuyên cung cấp những thông tin  có giá trị trong quá trình theo dõi, giúp cho việc đánh giá chính xác các phát đồ điều trị.

- Điều đặc biệt quan trọng là X-quang vú là  phương pháp tần soát ung thư vú nhanh, không xâm lấn và ít tốn kém nên có thể áp dụng cho các chương trình sàng lọc ung thư vú  đại trà và nó cũng mang lại hiệu quả cao để phát hiện ung thư vú giúp phát họa kế hoạch điều trị và cải thiện đời sống của bệnh nhân ung thư vú  nhờ phát hiện sớm cũng như điều trị kịp thời .

Như vây X-quang tuyến vú có vai trò quan trọng  trong  tầm soát & phát hiện ung thư biểu  mô tuyến tại chổ (DCIS). Bằng việc làm đơn giản là chụp X-quang tuyến vú, chúng ta có thể phát hiện những nốt vi vôi hóa (Microcalcification) giúp truy tìm thủ phạm lớn hằng năm cướp đi sinh mạng hàng triệu phụ nữ  trên thế giới. Trong thời đại tiên tiến về khoa học chúng ta hãy nâng cao chất lượng cuộc sống của mình cả về thể chất và tinh thần bằng những thông tin hữu ích về sức khỏe được cập nhật hằng ngay trên  các trang thông tin đại chúng và chuyên ngành .

BS NGUYỄN VĂN LỢI

Chuyên khoa Chẩn đoán Hình ảnh – BV Hoàn Mỹ Sài Gòn