Tăng sắc tố ngoằn ngoèo trên tĩnh mạch (Serpentine Supravenous Hyperpigmentation)

03-08-2010

Bệnh nhân nam (61 tuổi)  bị carcinoma biểu mô tế bào gai ở thực quản không thể giải phẫu, đã được chỉ định hóa trị liệu  phối hợp cisplatin + fluorouracil cùng với với xạ trị. Vì chức năng thận của bệnh nhân không tốt nên bác sĩ điều trị ngưng dùng cisplatin và hóa trị liệu được thực hiện luân phiên hàng tuần với fluorouracil và leucovorin liều cao.  

Sau khi tiêm truyền fluorouracil–leucovorin lần thứ 7, huyết khối đã phát triển ở tĩnh mạch dưới đòn và tĩnh mạch cảnh (P). Các huyết khối tĩnh mạch này đã ngăn cản  việc sử dụng ống thông tiêm truyền trung tâm cố định. Do đó, lần tiêm truyền fluorouracil–leucovorin thứ 8 đã được thực hiện liên tục trong suốt 24 giờ bằng một ống thông ngoại biên đặt ở cẳng tay (T).

Một ngày sau tiêm truyền, cẳng tay bệnh nhân xuất hiện một hồng ban kèm cảm giác đau châm chích chạy dọc theo đường truyền hóa chất. Vài ngày sau, vệt hồng ban lan rộng ly tâm và trở thành màu nâu sậm. 

Đây là biểu hiện tăng sắc tố ngoằn ngoèo trên tĩnh mạch  (serpentine supravenous hyperpigmentation), một tác dụng phụ ngoài da khi tiêm truyền tĩnh mạch fluorouracil,  được cho là do hiện tượng chất gây độc tế bào phá hủy nội mô và thoát mạch gây nên sự tăng sắc tố ở lớp màng đáy của thượng bì và lớp bì không lưu giữ được melanin.

Không giống như sự hình thành huyết khối trong tĩnh mạch của bệnh lý viêm tĩnh mạch huyết khối, sự tăng sắc tố ngoằn ngoèo trên tĩnh mạch có đặc tính thể hiện bên ngoài, trên các tĩnh mạch nằm ngay phía dưới.

Các hóa chất trị liệu ung thư khác như vinorelbine, fotemustine và  docetaxel cũng có thể gây nên tình trạng tăng sắc tố dạng rắn bò trên tĩnh mạch như  fluorouracil. Biến chứng này có thể tự giới hạn và phòng ngừa bằng cách tránh tiêm truyền ngoại biên các chất hóa trị liệu ung thư  như fluorouracil  nếu có thể được. Ở bệnh nhân này, khi ngưng truyền ngoại biên fluorouracil, các triệu chứng trên giảm dần và mất hẳn 2 tháng sau khi xuất hiện

BS. LÊ ĐỨC THỌ - BV Hoàn Mỹ Sài Gòn

Theo: Chih-Chieh Chan, M.D. and Sung-Jan Lin, M.D., Ph.D.

The New  England  Journal of  Medicine

Volume  363:e8 – Number 5 -   July 29, 2010