Sẹo ở trẻ em và cách xử trí

21-08-2012

Da mang nhiều nhiệm vụ thiết yếu bảo vệ cơ thể đối vớimôi trườngbên ngoài, điều hòa nhiệt độ, truyền cảm giác đau, nóng lạnh và sản xuất vitamin D. Sự phát triển của da là một quá trình dần dần và liên tục, bắt đầu từ lúcbào thai qua thời thơ ấu cho đến khi trưởng thành.

Khi làn da bình thường bị các tổn thương như bỏng, thủng, rách do nhiều nguyên nhân khác nhau; hàng rào bảo vệ cơ thể sẽ phản ứng bằng cách sản sinh thêm các tế bào mới đẩy lên trên bề mặt da, tập trung vây quanh vết thương. Điều trị tốt, da sẽ lành lặn trở lại như trước sau 48 giờ, không để lại sẹo nếu tổn thương giới hạn ở lớp thượng bì và quá trình bảo vệ da diễn ra bình thường. Vết tăng sắc tố sau viêm có thể mờ đi trong vòng 3 tháng. Ngược lại, sẹo sẽ hình thành khi lớp màng đáy bị phá hủy do tổn thương da đến lớp bì hoặc sâu hơn. Các tế bào mới được sản sinh có hình dạng bất thường hoặc không được sắp xếp theo đúng trật tự trước đây, liên kết collagen và elastin bị đứt gãy, khu vực bị tổn thương sẽ bị biến dạng về kích thước và bề mặt. Da mất đi hình dạng ban đầu, có sẹo và đây cũng là một cách tự bảo vệ của cơ thể.

Các giai đoạn hình thành sẹo

Tổn thương và viêm tấy: Khu vực tổn thương tập trung nhiều vi khuẩn, bạch cầu, hồng cầu và mất đi các cấu trúc da thông thường như nang lông, cơ dựng lông, tuyến bã nhờn, tuyến mồ hôi, collagen và elastin.
Hình thành mô mới: Được điều trị tốt, miệng vết thương sẽ khô, đóng vảy. Các mô mới: mạch máu, collagen và mô hạt được hình thành để thay thế các cấu trúc đã bị tổn thương và làm liền vết thương. Quá trình hình thành mô mới diễn ra nhanh hay chậm phụ thuộc vào các yếu tố:

Tình trạng, mức độ nhiễm trùng,
Kích cỡ, độ sâu của vết thương,
Oxy và dưỡng chất được cung cấp cho vùng bị tổn thương,
Độ tuổi, sức khỏe của bệnh nhân.

Tái kết cấu bề mặt da: Quá trình hình thành mô mới và sắp xếp bất thường các sợi collagen gây hình thành sẹo lồi hoặc sẹo lõm. Bề mặt da vùng tổn thương cứng hơn trước, có thể cao hoặc thấp hơn da xung quanh. Các cấu trúc khác như nang lông, cơ dựng lông, tuyến bã nhờn và tuyến mồ hôi hoàn toàn biến mất.

Vết thương càng chậm lành, độ lớn và mức độ tổn thương càng nhiều thì nguy cơ bị sẹo càng cao, tính chất sẹo càng xấu và phức tạp. Da đã bị rối loạn về cấu trúc, chức năng và việc cố gắng loại bỏ sẹo không đúng cách sẽ làm sẹo trở nên xấu hơn.

Các loại sẹo và nguyên nhân

Sẹo lõm do viêm nhiễm: mụn bọc, nhọt, u nang, thủy đậu.
Sẹo lõm do chấn thương: tổn thương mạnh và sâu làm mất đi lớp da phía trên, lớp cơ, mô mỡ và các cấu trúc bên dưới da. Lớp da mới hình thành sẽ không có lớp mô đệm bên dưới và lõm xuống.
Sẹo lồi: do sự tăng sinh quá mức của tế bào sợi mô liên kết và mô đàn hồi của da tại lớp trung bì trong quá trình làm lành các tổn thương da, đặc biệt ở những người có cơ địa sẹo lồi.
Sẹo co rút: do diện tích da tổn thương rộng lớn, khi lành sẹo da sẽ bị co rút,có thể ảnh hưởng đến chức năng vận động nếu ở vị trí các khớp.
Sẹo mất sắc tố: thường gặp ở những người điều trị nám da, nốt ruồi hoặc mụn thịt bằng phương pháp laser hoặc đốt điện, không chỉ phá hủy cấu trúc bề mặt da mà còn tiêu huỷ sắc tố melanin ở vùng sẹo.
Rạn da: do tăng cân quá nhanh, da quá khô hoặc tăng tiết estrogen trong thời kỳ mang thai đã phá vỡ lớp mô đệm collagen & elastin hình thành các vết sẹo rạn da ở những vùng da mỏng yếu. Các vết rạn có màu đỏ tía lúc đầu, sau chuyển sang màu trắng.

Nhiều người rất mặc cảm và tự ti với những người xung quanh vì những vết sẹo không mời mà đến. Tuy nhiên việc hiểu rõ nguyên nhân gây sẹo cũng như những phương pháp điều trị sẹo hợp lý sẽ giúp cải thiện đáng kể tình trạng các vết sẹo.

Các phương pháp kiểm soát và ngăn ngừa sẹo

CAN THIỆP	KHÔNG CAN THIỆP
Phẫu thuật thẩm mỹ	Silcone gel (KELO-COTE)
Tiêm steroids, 5-flurouracil, Imiquimod, Bleomycin	Liệu pháp nén bằng gạc
Xạ trị	Thoa thuốc Steroids
Liệu pháp lạnh	Miếng dán Polyurethane, Flurandrenolide
Liệu pháp laser: Pulsed Dye Laser, Laser CO2 Fractional.	Massage liệu pháp
Kim lăn Dermaroller	Kem vitamine E, Scar Heal
Ghép da, giãn da	Kem Mederma, Revitol Scar Cream

Da của trẻ em có lớp thượng bì còn mỏng, mềm mại với nhiều mao mạch; lớp sừng, các sợi cơ, sợi đàn hồi, nang lông, các tuyến bã nhờn chưa phát triển hoàn chỉnh. Tuyến mồ hôi đã phát triển nhưng chưa hoạt động, hệ thần kinh chưa hoàn thiện nên việc điều hoà nhiệt kém. Chức năng bảo vệ của da trẻ em còn yếu so với người lớn nên da trẻ rất dễ bị tổn thương, dễ viêm nhiễm và để lại các vết sẹo, có thể mờ dần theo thời gian nhưng không bao giờ mất hẳn.

Nên giữ vệ sinh kỹ các vết thương ngoài da và áp dụng cho các bé chế độ dinh dưỡng đầy đủ để sẹo chóng liền da. Không được tự ý bôi kem chống sẹo hoặc dùng những biện pháp can thiệp hay không can thiệp khác để điều trị sẹo cho trẻ em, đặc biệt đối với các em dưới 5 tuổi vì các bé có cấu trúc da chưa phát triển hoàn chỉnh. Vết thương ngoài da của bé cần được điều trị tích cực, chóng lành sẽ không để lại sẹo xấu. Khi vết thương đã hết viêm nhiễm và liền sẹo, phụ huynh nên đưa các cháu đến bác sĩ chuyên khoa Da liễu để được hướng dẫn chăm sóc không can thiệp hoặc có thể can thiệp chống sẹo khi cần thiết.

Bác sĩ LÊ ĐỨC THỌ - BV Hoàn Mỹ Sài Gòn